Blockchain teknolojisi temelde Bitcoin’e bağlıdır. Fakat ikisi birbiri ile bağlantılı olsa da ikisini ayrı bir şekilde tutmak ve ele almak büyük önem arz eder. Blockchain, birtakım dijital inovasyonlarında adeta yeni bir çağı açan sistemdir. Ayrıca kripto para birimi kavramından da bağımsız bir şeydir.
Günümüzde dünya üzerinde bulunan pek çok kurum ve şirket artık block zincirine entegre olabilecek hizmetlere çözüm bulmak için elinden geleni yapıyor. Teknoloji sektörünün içinde olan ve bu konuda uzman olan kişiler ise bunun geleceğin teknolojilerinden biri olacağı konusunda hemfikirler.
Bu konuda ya da kripto paralara yatırım yapma konusunda merakınız olsun ya da olmasın blockchain teknolojisi hakkında bilgi sahibi olmanız oldukça yararlı olacaktır. Gelecekte hayatımızın pek alanında bu teknoloji karşılaşmamız mümkün hale gelecek. O yüzden karşımıza çıktığı ne ile karşı karşıya olduğumuzu bilmek bize fayda sağlar. Günümüzdeki en büyük güç, bilgidir. Bilgi sahibi olursak aynı zamanda güç sahibiyizdir.
Dijital defter, blockchain teknolojinin de temelini oluşturmaktadır. Daha basit haliyle söylemek gerekirse zincir üzerinde o ana kadar meydana gelmiş olan bütün işlemlerin kaydedildiği ve onaylandığı bir devasa bir defter ya da Excel sayfası olarak düşünebilirsiniz.
Blockchain’nin asıl amacı herhangi bir aracı yani üçüncü taraflar olmadan herkese açık ve merkezi olmayan bir işlem defterine sahip olmaktır. Bilindiği üzere finansal işlemlerin pek çoğu belirli üçüncü taraflara yani bankalar ya da ödeme sağlayıcıları tarafından yapılır. Bu yöntem ile kişler bankalara ve bu işlemleri yapan kişilere işlemlerin gerektiği gibi yapıldığına güvenmesi gerekir. Bu tarz işlemler genelde pek çok sıkıntı ve güvenlik tehdidiyle karşı karşıyadır. Bankalar ve ödeme sağlayıcıları merkezi sistemler olduklarından dolayı saldırılar karşısında savunmasız bir haldedir. Fakat blockchain teknolojisindeki işlem defteri kriptografi mantığıyla programlanmıştır. Bunun kırılması ise neredeyse imkansızdır.
Tüm bunlar ile birlikte blockchainde işlem defterindeki bilgiler hem herkese açıktır hem de herhangi bir kuruma, şirkete ya da hükümete bağlı değildir. Yani bir anlamda merkezi olmayan ve kendi kendine işleyebilen bir sistemdir. Bu işlem defterine yeni işlemler eklendiği sürece sürekli olarak güncellenmektedir. Bu blok zincirinin sürekli olarak değiştiğinin farkında olmak oldukça önemlidir.
Kripto para birimi ile birlikte kullanılmak üzere programlanmış olan bir blok zinciri için en temel kurallardan biri de protokolün çıkarmasına izin verilecek miktardır. Genellikle kripto para birimlerinin önceden belirlenmiş bir miktarı vardır. Bu da block zincirinin bu sayıdan daha fazla o kripto paradan üretmeyeceği şeklinde programlanmış olduğu anlamına gelir. İşte bu konudaki en iyi örnek ise Bitcoin’dir. Bu sayı Bitcoin’de 21 milyondur. Mevcut sayıya geldiğinde block zinciri protokolü Bitcoin üretmeyi durduracaktır.
Fakat block zincirinde birtakım başka kurallar da çalıştırılabilir. İşlem defteri, bütün işlemlerin dayandırılmış olduğu temel bir düzenlemedir. O yüzden de program kodunu yazmak ve blok zincirinin proje için istenmekte olan işlevselliği elde etmek tamamen tasarımcının kendi isteğine kalmıştır.
Blockchain, Kripto Para Birimleri, Blockchain Projeleri ve Düğümler
Şimdi de blockchain ile alakalı olarak kullanılmakta olan terimlere bir göz atalım. Bu terimleri öğrenmek blockchain teknolojilerini anlamınıza çok daha fazla kolaylaştıracaktır.
Blockchain
Blockchain ya da blok zinciri, bir şeyin, mesela kripto para birimlerinin nasıl çalışması gerektiğini belirlemekte olan düzenleme ve teknolojidir.
Kripto Para Birimleri
Kripto para birimleri temelde bir blok zincirinin ilişkili değeriyle alakalıdır. Bu temelde sadece Bitcoin ve benzeri merkezi olmayan dijital para birimlerini çalıştırmak amacıyla tasarlanmıştır.
Blockchain Projeleri
Blockchain projelerinin ardından genellikle şirketler ya da bireyler vardır. Genellikle bunlar, blockchain teknolojisini kullanmanın yeni yöntemlerini ve yollarını bulan kişilerdir. Bunun en büyük örneği ise Ethereum’dur. Ethereum da bir blockchain projesidir.
Düğümler
Düğümleri temel olarak blockchain teknolojisini kullanan kişiler olarak düşünebiliriz. Bu kişiler ağı sürdürmek ve işlemleri onaylamak amacı ile sürekli olarak aktif bir şekilde çalışırlar. Bunun karşılığında da tıpkı Bitcoin madenciliğinde olduğu gibi ağdaki işlemleri onayladıklarında ödül kazanırlar.
Yeni Blokların Oluşturulması
Blockchain adından da anlaşılacağı üzere blok zinciridir. Bunları temel yapı taşı olarak düşünmek mümkündür. Tüm bu bloklar ise pek çok bilgi içerir. Blok zincirinin esas aldığı temel protokolün nasıl ve ne tür işlem olduğunu belirlemektedir. Fakat bir blok zincirine sahip olmak istiyorsanız, yenilerini de üretebilmelisinizdir.
Blockchain teknolojisinde yeni blokların nasıl oluşturulmuş olduğu tamamen onun nasıl tasarlandığı ile alakalıdır. Fakat takip edilen bir zaman aralığı vardır ve bu yeni blokların serbest bırakıldığı ve zincire eklendiği kısımdır. Bunun da gerçekleşebilmesi için yeni bir işlemin talep edilmesi gerekir. Örneğin, diyelim ki 100 Bitcoin satmak istiyorsanız ve elinizde de alıcı kişinin adresi bulunuyor. O zaman işlemler şu şekilde meydana gelecektir:
- Bu işlem isteği ilk olarak blockchain ağına gönderilmektedir.
- Ağda bulunan bir kullanıcı yani madenci yapacağınız bu işlemi doğrular.
- Bunun için diğer işlemler ile beraber bloğa yerleştirmek için diğer kullanıcılarla rekabet etmektedir.
- Bu madenci kriptografik bir görev olan matematiksel problemi çözer.
- Düğüm ağı ise madencinin yapmış olduğu bu işi doğruladıktan işlemi işlem defterine göre doğrular.
- Blok böylece blok zincirine eklenmiş olur ve artık işlem gerçekleşmiştir.
Mevcut her yeni blok, block zincirindeki protokolde yer alan zamanı takip eder. O yüzden de işlemleri yeni bir bloğa yerleştirmek için gerekli olan matematik problemlerini çözmek bir yerden madencilere kalır. Bunu madenciler sırayla çözdükten sonra ödül olarak mevcut kripto para birimi ile ödüllendirilir.
Peki ağın yeni bloğun işlem defteri ile eşleşip eşleşmediğini kontrol etmesi nasıl mümkün olabilir? Mevcut her yeni blok temelde yapılan işlemlerle alakalı verileri içermektedir. Mesela, X kişisinden Y kişisine ne kadar Bitcoin göndereceği gibi. Fakat böylesine merkezi olmayan bir sistem içinde birtakım fikir birliği oluşturmak gerekir. Düğümler bir şekilde birbirleri ile anlaşabilmelidirler. Bu kısım Hash’lerin devreye girdiği kısımdır. Temelde her bloğun tıpkı parmak izi gibi görev gören bir Hash değeri bulunur. Buna ek olarak, block aynı zamanda bir önce bloğun karmasını da içermektedir. Diğer bir anlamda, yeni bloğun parmak izi, zincirde bulunan önceki bir parmak izine işaret etmektedir. Bu işlem defterinde yapılan bütün işlemler mevcut karmalar ile beraber herkese açıktır. Eğer birine kripto para gönderirseniz yapmış olduğunuz bu işlem herkese açık olan defterde benzersiz bir Hash’e sahip olacaktır.
Fakat blokların içermiş olduğu verilerin içeriğinin sadece ekonomik nitelikte olması gerekmez. Blockchain teknolojisinin potansiyel olarak geniş bir kullanım alanı vardır. Teknik anlamda bir blok, sayısallaştırılabildiği müddetçe her şey içerebilir. Bu bir sözleşme, bilgi ya da oylama bile olabilir.
Blockchain Üzerinde Düğümlerin Etkisi
Daha vermiş olduğumuz örneklerdeki gibi, düğümlerin güvenliğini ve blok zincirinin de çalışmasında sorumlu olan kişilerdir. Ağ üzerinde bu kullanıcıların fikir birliğiyle ağı güvence altına almaları gerekir. Ayrıca blok zincirinin gerektirmiş olduğu kriptografik görevleri çözmek için yüksek miktarda hesaplama gücü kullanan kişilerdir. Bunun karşılığında da ödül olarak kripto para birimi alırlar.
Bu noktada şu soruyu sormak daha mantıklı olacaktır. Bir blok zinciri, genelde toplamdaki kullanıcı sayılarına göre daha küçük olan bir grup insan gücün çoğunluğu sahip ise bu merkezi olmayan bir hale getirebilir mi? Mesela Bitcoin işleme güçlerini birleştirmiş olan ve bu sayede daha küçük rakiplerden daha blok kazanmakta olan büyük madencilik ekipleri ile mücadele etmiştir.
Bu durumda temelde bir sorun teşkil etse de bütün blok zincirlerinde yer alan düğümlerini işlerini çok daha iyi yapabilmeleri için motivasyon sahibi olduklarını hatırlamamız gerekir. Büyük çaplı madencilik ekipleri ile, daha küçük bir grup fazla güç elde edecektir. Fakat buna rağmen bu durumda blockchaini kötü amaçlı kullanacakları anlamına gelmez.
Güvenlik
Yazımızda daha öncesinde blockchainin ne kadar güvenli olduğuna değinmiştik. Fakat bu noktada ne kadar güvenli olduğunu da belirtmek gerekiyor. Klasik bankacılık işlemini düşünelim. Mevcut hesabınızdan başka bir alıcıya para gönderim işlemini yaparsınız. Bütün para transferleri bankanız ile alıcı kişinin bankası arasında gerçekleşir. Aynı zamanda bu durum, işlem ile alakalı bütün bilgilerin de bu iki bankayla olduğu anlamına gelmektedir. Yani sistemler merkezileşmiştir. Eğer biri ya da birileri bankanıza saldırıda bulunmak isterse bunun sadece veri tabanının güvenliğini aşmaları gerekir. Fakat blok zinciri bundan tamamen farklı bir şekilde işler. Düğüm ağı, madenciler tarafından yapılmakta olan işleri doğrular ve ardından da işlemi işlem defterine göre doğrular. Bir blok zincirine saldırıda bulunmak, değiştirmek ya da zarar vermek için sadece veri tabanının güvenliğini aşmanız yeterli değildir. Bunun için tüm düğüm bilgisayarlarının güvenliğinden geçmeniz gerekir. Bu da neredeyse imkansızdır.
Şeffaflı ve Aracılar Olmadan Güvenlik
Blockchain teknolojisinin bu güvenlik düzeyi dijital işlemler konusunda büyük bir devrimdir. Ayrıca merkezi olmayan yani herhangi bir yere bağlı olmayan işlem defterinin diğer bir yararı ise şeffaflıktır. İsimler şekilde değil, internete erişimi olan her kullanıcının blockchain üzerinde şimdiye kadar yapılan işlemleri görmesi mümkündür. O yüzden mevcut teknoloji büyük bir şeffaflık sağladığı gibi aynı zamanda güvenlidir de. Çünkü tüm kullanıcılar blok zinciri üzerinde geçmişte yapılanlar konusunda kolay bir şekilde hemfikir olabilirler.
Bu güvenlik seviyesi, dijital işlemler söz konusu olduğunda çığır açıcıdır. Binlerce bireysel kullanıcının güvenlik açısından bir rüya olduğunu onaylaması gerekirken, blok zincirinde sıraya kilitlendikleri için değiştirilemeyen işlemler. Bunun nedeni, bir saldırıda başarılı olmanın çok fazla zaman almasıdır. Bu durum aynı zamanda aracılar yani üçüncü taraflar olmadan da şeffaflık ve güvenliğin sağlanabileceğinin göstergesidir. Bir noktada blockchain sadece programlama ve kriptografiye güveni gerektirmektedir. Bunun sayesinde paranız ile ilgilenmesi için herhangi bir aracıya güvenmenize gerek kalmıyor.
Pek çok yöndne, blok zincirinde iktidarda olanların düğümler olduğunu söylemek mümkündür. Eğer bunları aşırı birikirlerse zamanla büyük madencilik ekipleri ile alakalı sorunlarla karşılaşmak mümkün olabilir. Fakat sonuç olarak burada blockchain işlemlerini ve güvenliğini sağlamakta olan pek çok kullanıcıdan bahsediyoruz. O yüzden bu merkezi bir yönetim gücü değildir. Sonuç olarak burada güce sahip olan ağın kendisidir. Temel olarak bakıldığında da bu sistem tüm güvenlik testlerinden de geçmeyi başarmıştır. Şu ana kadar kimse blok zincirini kırma konusunda başarılı olamamıştır. Bu teknolojinin sahip olduğu güç o yüzden herhangi bir merkezin değil, ağın sahip olduğu boyutunda saklıdır.
Blockchain’in Ne İçin Kullanabiliriz?
Blockchain temelde Bitcoin’i destekleyen bir teknoloji. Ancak onun potansiyeli sadece Bitcoin ile sınırlı değildir. Bu muazzam teknolojiyi kullanabileceğimiz pek çok alan bulunuyor. Blockchain, hala gizemini koruyan Satoshi Nakamoto lakaplı kişi tarafında icat edilmiştir. Bitcoin ilk olarak 2009 yılında piyasa sürülmüş ve bunun ilhamını da neredeyse 20-30 yıl öncesinden yani 90’lı yıllardan alıyordu. Buradaki temel fikir, zaman damgasını kullanan ve geri dönüşü olmayan işlemlerdi.
Bitcoin’in piyasaya sürülmesi, 2008 yılında tüm dünyaya etkileyen küresel finans krizinin ardından gelir. Hala kim olduğunu bilmediğimiz Satoshi Nakamoto’un sahip olduğu bu vizyon sayesinde artık bankalara ve üçüncü taraflara ihtiyaç duymadan bir ödeme sistemi oluşturabildik. Şu anda da blockchainin en büyük kullanım alanın finansal işlemler olduğunu da söylemek mümkündür. Sonuç olarak bu teknoloji, bir ödeme sisteminin temeli olarak kullanılmıştır. Sonrasında zamanla tıpkı Litecoin gibi kripto para birimleri kendilerine has blok zincirleri ile piyasadaki yerlerini almışlardır.
Bu teknolojinin gelişiminin bu alanla sınırlı kalacağı ve belirli bir noktaya kadar ilerleyeceği düşünülmüştü. Fakat bu olmadı. Çünkü blockchain teknolojisi kendi içinde büyük bir potansiyel barındırıyordu. O yüzden bloklardaki işlemlerin her şeyi içerebilme potansiyelinin olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Bu sebepten dolayı merkezi olmayan bu blok zinciri ağını kullanarak taşıdığınız şeyi sadece para olması zorunlu değildir.
Blockchain ve Akıllı Sözleşmeler
Ethereum’un piyasaya sürülmesi ile birlikte bu alanda yeni bir dönem açılmıştı. Bunun sebebi ilk defa geliştiricilere blok zincirinin üzerinde kendi uygulamalarını yapmalarına fırsat vermesiydi. Bitcoin sadece merkezi olmayan kripto para biriminin işleme akışını desteklemek ile sınırlıydı. Fakat Ethereum ile birlikte artık blockchain teknolojisini istediğiniz gibi kullanabilir hale geldiniz.
Ethereum tasarlayan kişi ise bir programcu olan Vitalik Buterin’dir. Kendisi bugün bildiğimiz şeyleri insanlara akıllı sözleşmeler şeklinde tanıttı. Akıllı sözleşmeler, blockchain ağını güvence altına alarak yapılan bir işlem akışını programlamayı sağlayan dizilemelerdir. Bu sayede, blok zinciri sadece bir cüzdandan diğerine para transfer yapmaktan çok daha fazlasını yapılabileceği büyük bir potansiyel haline geldi. Mesela bu sayede bir geliştiriciyseniz programlama kodunu sırayla yazabilirsiniz. Örneğin X kişisinde Y kişisine her ayın 10’unda para ödenir ya da para hesabı girdiğinde kira bedeli otomatik bir şekilde aktarılır. Bu işlem her iki tarafın da sözleşmeye uymasını sağlar. Üstelik bunun için üçüncü taraflara da ihtiyaç yoktur. Ayrıca blok zincirindeki tüm işlemlerinizde benzer şekilde güvence altına alınmıştır.
Günümüzde Ethereum bu temel programlanması kullanılarak pek çok uygulama oluşturulmuştur. Tüm bu uygulamaları ise dApps ya da diğer adı ile merkezi olmayan uygulamalar adı verilir. Günümüzde bu konuda uzmana kişiler hala bu teknolojinin insanlık için yapabileceklerinin sadece ufak bir kısmını gördüğümüzü düşünüyor.
Blockchain’in Potansiyel Kullanımları
Bu teknoloji zaman damgası ve sıralamayı temel almasında ötürü yapılan bütün işlemler sürekli olarak gerçekleşmeye devam eder. Üstelik tüm bunları değiştirmeniz ya da silmeniz mümkün değildir Çünkü yapılan tüm işlemler önce işlemlere geri dönmektedir. Blockchain teknolojisi, mevcut değerleri güvene almak ve sistemi sürdürmek konusunda çok yüksek bir potansiyele sahiptir. Bu prensip temelde herhangi bir değeri sayısallaştırabilmektedir. Sahip olduğunuz ve gerçekte bir değeri bulunan her şeyin, merkeziyetsiz bir ağ ile güvence altına alınması blockchainin ne kadar büyük kullanım potansiyeli olduğunun göstergesidir.
Temelde her şey dijitale dönüştürülebiliyor ise o zaman aracılar, merkezi olan veri tabanları ortadan kaldırılabilir.
Merkeziyetçi Finans Sektörü
Blockchain teknolojisinde en çok etkilenen sektör hiç şüphesiz finans sektörüdür. O yüzden finans alanının bu yeni teknoloji ile tanışmaya başlaması ve blockchaine bağlı olan merkeziyetçiliğe doğru açılması da pek şaşırtıcı değildir.
Günümüzde bazı bankalar, pek çok kripto para birimi projesi ve hizmetlerini geliştirmek amacı ile işbirliği anlaşmaları imzalamıştır. Ayrıca bazı büyük bankalar mevcut blockchain teknoloji ile geleneksel bankacılık sistemlerini entegre etmek amacı ile iş birliği yaptılar.
Kripto para birimlerinin her geçen potansiyellerinin artması ve değerinin yükselmesi ile birlikte bankaların bu değişime uyum sağlaması gerekir. Çünkü böylesine büyük bir potansiyeli müşterilerin istemesi yüksek bir ihtimaldir. Finans sektörü istese de istemese de tüm bu gelişmelerden etkilenecektir ve etkilenmeye de devam ediyordur.
Küreselleşme ve Dijital Değerler
Dünya üzerinde bulunan herhangi bir değer dijitale dönüştürübilir ve bu dijital değeri de dünya üzerinden herhangi bir kişiye satabilir. İşte bu, temelde blockchainin mümkün kıldığı bir durumdur. Üstelik işlem defteri merkezi değildir ve ağ güvence altına alınmıştır.
Eğer blockchain teknolojisi ile günümüzde sahip olduğumuz sosyal sistemleri birleştirmeyi başarsaydık şu an dünya üzerindeki ticaret bildiğimizden çok daha farklı olacaktı.
Bazı kişiler blockchain teknolojisinin potansiyelinin farkındalar ve onu geleceğin teknolojisi olarak görüyorlar. Uzmanlar blockchain teknolojisinin uygulanacağı çok daha fazla sektör ve yapıyı göreceğimizi düşünüyorlar. Çünkü her geçen geçen gün bu alanda yeni projeler geliştirilmeye devam ediliyor ve bunların sonuçları da oldukça verimli.
Kriptografinin güçlü kalmaya devam etmesi durumunda blockchainin yapabilecekleri sınırsızdır. Bu tamamen sizin hayal gücünüze bağlıdır. Zaman içinde blockchain pek çok algımızı da kökünden değiştirebilme potansiyeline sahiptir.