Lisk, temelde dünya üzerindeki geliştiricilerin kullanımına açık olan uygulamalar geliştirmek için oluşturulmuş bir platformdur. Giderek kullanımı artan blockchain teknolojisinin gelişme talebine bir cevap niteliğindedir.
Fakat bu teknolojiden faydalanmak isteyen kişiler için en büyük sıkıntılardan biri, her yeni şey için sıfırdan inşaya başlamalarının gerekmesidir. Kendi blok zincirinizi oluşturmak nispeten bir programcı için bile oldukça zorlu bir iştir.
Lisk ise mevcut olan teknolojiler üzerine kendi blok zinciri uygulamasını yapma fırsatı verdi. Bu da blockchain’in dünyanın en çok kullanılan JavaScript progralama dili ile yapılır.
Fakat temelde Lisk, başka herhangi bir blok zinciri protokolü üstüne oluşturulmamış bir temel zincirden oluşmaktadır. Bu da Lisk’in kurucularının doldurmak istedikleri boşluğu doldurmak amacı ile özel bir şekilde oluşturulmuş ayrı bir platformdur.
Bu platformda Google’ın Play Store uygulamasında sunmuş olduklarından tam anlamı ile farklı olan ve merkezi olmayan uygulamalar geliştirebilirsiniz. Bu uygulamalar ise JavaScripot programlama dili ile yazılır ve blok zincirinde de çalıştırılır. Böylece bu sayede dünyanın her yerinden insanlar bunlar kolay bir şekilde erişebilir ve aynı zamanda da bunları geliştirebilir.
Bazı açılardan Ethereum ve Lisk arasında benzerlikler bulunur. İkisi de merkezi olmayan uygulamaları kolaylaştırır. Fakat her ikisi de birbirinden farklı hizmet sağlayıcılardır.
Kripto para birimleri ve blockchain tabanlı teknolojilerde olduğu gibi Lisk de kendi içinde dijital ödeme yöntemi olmanın ötesinde daha fazla şeyi içerir.
Lisk önemli ölçüde uygulama geliştirmeye odaklanmıştır. Bu platformun en önemli bileşenlerinden biridir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi Lisk, blockchain teknolojisinde yeni olan fakat programlamayı bilen geliştiriciler için çekici bir dil olan JavaScript’i kullanır.
Uygulama geliştirme konusunda Lisk neredeyse sonsuz bir potansiyele sahiptir. Bu kısım tamamen geliştirici kişinin hayal gücüne bağlıdır. Bunlar bir sosyal medya ağı, oyun ya da online bir mağaza dahil her şey olabilir.
Lisk aynı zamanda ayrı bir blok zincire dayanmaktadır. Ağ içinde uygulama geliştirmek isteyenler için bunu yan zincirler biçiminde yapmak da mümkündür. Bunlar da tam anlamıyla bağımsız blok zincirleri olarak işlev görürler. Fakat yine de Lisk ağında yer alan ana zincire de bağlıdırlar.
Bir yan zincirin nasıl programlanacağına karar verecek olan tek kişi ise geliştiricinin kendisidir. Lisk kripto para birimini bir ödeme şekli olarak kullanmayı seçebilirsiniz. Ayrıca yeni yan zincire bağlı olan kendi kripto para biriminizi de oluşturabilirsiniz.
Lisk’in en temel odağı uygulama geliştirme üzerinedir. Yan zincirleri kullanarak, gördüklerimizin tümü ana zinciri bağlıdır. Giderek daha çok uygulama geliştirildikçe, Lisk ağı içindeki yeni programlar ve hizmetler de bunları kullanabilecektir.
Herhangi bir üçüncü tarafa gereksinim duymadan geliştiriciler Lisk uygulamalarına bağlanabilirler. Böylece dijital geliştirme platformuna dayanmakta olan daya iyi bir yazılım da sunabilirsiniz.
Her şey güvenlidir ve merkezi de değildir. Bu sayede tamamlayıcı bir dijital ekosistem de oluşturmak mümkün hale gelir.
Lisk ağının son bileşeni ise LSK tokenleridir. Bunlar platform ile ilişkili olan kripto para birimleridir. Lisk’in işlevselliğinde bunların önemli bir görevi vardır.
Lisk’in ICO’sunda altı milyon dolar değerinde Bitcoin toplanmıştır. Bu ICO’ya katılan kişilere ise LSK tokenlerinin yüzde 85’i projeden önce dağıtılmıştır. Kripto para birimi olarak Lisk, pek çok kripto para birimi borsasında online bir şekilde satılmaktadır.
2016 senesinde Oliver Beddows ve Max Kordek Lisk’i kurdular. Her ne kadar bir anlamda yeni bir platform ve kripto para olsalar da projenin ilk başlangıcından bu yana çok önemli adımlar atmayı başarmışlardır.
Lisk, Crypti projesinin bir hard fork’udur. Hard fork ise bir blockchain platformuyla alakalı kripto para biriminin geliştiricilerinin kodu temel olarak değiştirmeye karar vermesidir. Bu iki kurucu da Crypti’nin bazı fikirlerinden memnun değillerdi ve bunun sonucunda da Lisk’i başlattılar.
Lisk üzerinde herkes bir uygulama geliştirebilir ve ana zinciri de kullanabilir. Bu sayede gelişme öncelikli olarak uygulama yönlendirilir. Platform uyarlanabilir şekilde oluşturulduğunda dolayı Lisk, herhangi bir pazarı da hedeflememektedir. Buradaki temel mantık, mümkün olabildiğince çok geliştiricinin mümkün olabildiğince pek çok amaç için uygulamalar geliştirmesidir. Böylece Lisk ağı daha kapsamlı bir hale gelecektir ve buna bağlı olarak da kripto para biriminin değeri artacaktır.
LSK, Lisk ağının bakımı ve güvenliği için fazlası ile önemlidir. Bu da bir blok zinciri doğrulama sistemi olarak da bilinen DPoS’a dayanır. Bir DPoS sistemi içinde, iki Proof of Work ve Proof of Stake sistemleri birleştirilir. Yani, Proof of Work, kripto paralar için ne kadar çok kapasite kazmanız gerekiyor ise, blok zincirinde bakım ve güvenlik için o kadar çok sorumluluğunuz olacağı gerçeğine dayanır. Proof of Stake ile bu ilke, hisselerdeki gibi pek çok biçimde kaç tokene yani ne kadar kripto para birimine sahip olduğunuza aktarılmaktadır.
Eğer bir ağ çalışaysanız ve iyi bir iş çıkarabiliyorsanız, sahiplerden daha fazla oy alırsınız. DPoS böylece LSK’yı hem kazmanın hem de korumanın daha çekici hale gelmesini sağlamış olur.
LSK değerlidir. Bunun sebebi Lisk’in ana zincirine yeni yan zincirlerinden geliştirilmesinde para birimi olarak kullanılabilmesidir. Böylece merkezi olmayan uygulamalarda geliştiricilerin LSK ile işlem yapması da mümkün hale gelecektir. Blok zincirinde ne kadar fazla kişi uygulama kullanır ve geliştirirse aynı şekilde LSK da o kadar değerli olacaktır.
Lisk Avantajları
Lisk kapsamlı bir projedir ve zaten mevcutta talebi olan bir şeyi oluşturmaya çalışmışlardır. Bu da başlangıç için iyi bir avantajdır.
Lisk, ilk başından itibaren özel bir amaç için inşa edilmiştir. Çalışmak için de bir protokole bağlı değildir. Ethereum’un mevcut zinciri gibi pek çok blockchain projesinin üstüne inşa edildiği yerlerde Lisk o yüzden bağımsızdır.
Bunun yanında platformun kurucuları Lisk ile çözmeye çalıştığı problem, net bir şekilde blockchain teknolojisinin ve kripto para birimlerinin mevcudiyetidir. Kurucular geliştiricilerin kendilerini tam anlamı ile yeni bir sisteme ve sahaya girmesini daha da kolaylaştırmak istediler. O yüzden de bu sebepten ötürü en temel programlama dillerinden biri olan JavaScript’i seçtiler. Online olarak her türlü mevcut platformlarla uyumlu bir dildir.
Geliştirici olarak Lisk’e nasıl başlayacağınız konusunda endişeleriniz varsa, platformun sitesi bu konuda kapsamlı belgeleriyle size yardımcı olacaktır. Üstelik bunların tamamı ücretsizdir. Okumak isteyen herkes bunları kullanabilir. Bunlar Lisk hakkında oldukça kapsamlı bir kılavuz gibidir.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi DPoS, blok zinciri için doğrulama ve güvenlik sisteminin bir kombinasyonudur. Çalışanları ve sahipleri ayırmak yerine onları birleştirir. Böylece platformun nasıl yönetilmesini istedikleri konusunda onlara bir etki yaratır. Aynı zamanda bu, LSK kripto para birimine sahip olmayı ve aynı zamanda kazmayı da yararlı kılar.
Blockchain tabanlı pek çok kripto para birimindeki gibi, LSK’nin başarılı olması da kapsamlı bir uygulamaya bağlı olacaktır. LSK’nin değeri artacakssa, ilişkili olduğu hizmet de yüksek ölçüde kullanılmalıdır.
Lisk Dezavantajları
DApps yani merkezi olmayan uygulamalar konusunda en büyük rakibi Ethereum’dur. Onun aksine bu alanda daha yeni bir platformdur. Böylesine artan rekabetle Lisk’in kendini büyütmesi ve değerli hale gelmesi bir miktar zorlu olabilir.
JavaScript, bazı kişiler tarafından zayıf bir programlama dili olarak görülür. Bu ilk olarak kişisel kullanıcının bilgisayarında yürütülmekte olan kod ile alakalıdır. Bir yan zincir Lisk’teki ana zincirden bağımsız olacak olsa, bu bağımsız uygulamalarda benzer bir şekilde güvenlik problemlerine yol açabilir.
Lisk’in kurucuları, hangi programlama dilinim kullanıldığında bakılmadan ilk başlarda güvenli kod yazmanın tamamen geliştirici kişilerin görevi olduğunu savunuyorlardı. Elbette ki bu açıklamalar proje için daha güvenli bir dil oluşturmadıklarından dolayı pek çok kişi tarafında eleştirildi.
Her insan uygulama geliştirebileceği herkese açık bir sistem oluşturmanın kendi içinde daima riskleri olacaktır. Kullanıcılara bu kadar çok özgürlük verdiğinizde, ağın kontrolünü kaybetme riski ile karşı karşıya da kalabilirsiniz. Lisk, platformdaki yeni gelişmelerin onu dezavantajlı duruma sokmaması için ana zincirin yönetim organı olmasını sağlamak için çabalamalıdır.
Fakat Lisk, eğer hedeflemiş olduğu bütün problemleri bir şekilde çözmeyi başarırsa, platform, blockchain teknolojisine dayalı uygulama geliştirmenin en önemli parçalarından biri haline gelebilir. Buna bağlı olarak LSK da değerini zaman içinde artırabilir.