Hiç şüphesiz kripto para birimleri arasında en popüler olanı Bitcoin’dir. Ancak ondan sonra çıkan pek çok kripto para birimi de zaman içinde oldukça popüler bir hale geldi.
Her geçen gün piyasaya kripto para birimleri sürülüyor olsa da son senelerde en popüler olan kripto para birimlerinin neredeyse hep aynı olduğunu belirtmek mümkündür. Elbette ki bu popülerliğe sonradan dahil olan bazı kripto para birimleri de oldu. Bazıları ise çok kısa zamanda dünya çapında popülerlik kazanırken bazıları ise dünya çapında tanınan isimler aracılığıyla gündeme getirilerek popüler oldu.
Sizler için bu yazımızdan dünyanın en popüler temel düzeyde sizlere tanıtacağız.
Ethereum (ETH)
Kripto dünyasının dahi olarak kabul edilen en önemli figürlerinden biri olarak Vitalik Buterin tarafından oluşturulan platform sansür, kesinti, dolandırıcılıklar ve üçüncü tarafların müdahalesi olmadan tam anlamı ile planlandığı gibi çalışacak uygulamalar olan akıllı sözleşmeleri kullanır.
Tüm bu uygulamalar ise finansal değer taşımakta olan ve mülk sahipliğini de temsil eden bir altyapı olan blockchain üzerinde çalışmaktadır. Bu teknoloji sayesinde geliştiriciler pazarlar oluşturabilir, borç kayıtlarınını saklayabilir ve icat edilmemiş daha birçok şeyi de üçüncü tarafların müdahelesi olmadan sunabilir.
Ethereum ilk olarak 2014 senesinde Eter ön satışıyla başlatılmıştır ve kar amacı gütmeyen Ethereum Vakfı ile geliştirilmiştir. Açık kaynaklı bir projedir ve küresel çaptaki dahilerin katkıları ile gelişmeye devam etmektedir.
Onu genel olarak pek çok kripto para biriminden ve Bitcoin’den farklı kılan şeye programlanabilir olan her şey blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmeyi getirmesini amaçlamasıdır. ETH ise bu ağda kullanılmakta olan para birimidir.
Bitcoin Cash (BCH)
Bitcoin blok zincirinde çataldan kaynaklanarak oluşturulan ilk kripto para birimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu da bazı uygulamalar ile benzer Bitcoin protokolüne sahip olduğu manasına gelir.
Bitcoin Cash’in başlangıç noktası ise Bitcoin’in ölçeklenebilirliği konusunda yaşanan tartışmadır. Fakat bu konuda yapılacak olan değişiklerden memnun olmayan bir grup bağımsız bir blok zinciri değişikliğini uygulaması Bitcoin Cash’in oluşmasını sağlamıştır.
Belirlenmiş olan numaralı bloğa dek bütün Bitcoin sahipleri ise aynı miktarda Bitcoin Cash’i ücretsiz olarak almıştır. Kripto para birimi Bitcoin blok zincirinin bir kopyasını kullanır ve bütün çatallanma öncesindeki işlemler Bitcoin Cash blok zincirine de entegre edilmiştir. Bitcoin Cash’in kurucusu olan Roger Ver ise sosyal medyada oldukça aktif biridir. Kendisi özellikle Bitcoin ekibiyle büyük bir mücadele halindedir.
Ripple (XRP)
Dünyanın en popüler kripto para birimleri arasında ilk sıralarda yer alan Ripple küresel çapta bir ödeme ağıdır. Kripto para birimin en büyük amacı ise dünya çapında ypılan ödemelerin hızlanmasını sağlamak ve maliyetlerini olabilecek en yüksek düzeyde azaltmaktır. Günümüzde de dünya çapındaki önemli finans kurumları ile çalışmaktadır.
Yapılan birr her işlem, harcandıktan sonra yok edilmekte olan 0, 00001 XRP gerektirmektedir. Böylece kişi çok fazla işlem yapar ise bu da spamı önleyecektir. Saniyede ise 1500 işlemi destekleyen Ripple’da ağı kullanmak için XRP’ye sahip olmanız zorunlu değildir. Kötü amaçlı kullanımların engellenmesi için her hesabın en azın 20 XRP’ye sahip olması beklenmektedir.
Madencilere de ihtiyaç duymayan bu kripto para birimi yöneticilerin madeni paraların yarısından fazlasına sahip olmasından dolayı pek çok eleştiriye de maruz kalmıştır.
Monero (XMR)
Gizlilik ve anonimlik konusuna ekstra özen gösteren kripto para birimlerinden biri olarak karşımıza çıkan Monero, sıfırdan oluşturulmuş protokole sahip olan bir blok zincirine sahiptir. CryptoNote algoritmasını kullanan bu kripto para birimi ilk olarak 2016 yılında Alpha Bay isimli Deep Web platformu sayesinde piyasaya sürülmüştür.
Bu kripto para biriminde yapılan işlemler, işlemlerin kaynağı ve işlemlerin tutarları bilinemez. Her bir işlem sadece fonların alıcısına bağlanmakta olan benzersiz adres oluşturulur. Eğer ki elinizde genel adresiniz var ise işlem geçmişini görmeniz mümküün değildir. Genel adres yalnızca bu işlem için oluşturulmuştur. Blok zincirine ise aslında hayali bir adres yazılır ve bu sayede her bir işlem sadece alıcı ve gönderici fonları tanınabilir.
Bitcoin’de olduğu gibi blok boyutu yoktur. Fakat blok süreleri vardır ve her bir blok 2 dakika sürmektedir. Aşırı blok boyutu artışını önlemek adına da ödül ve ceza algoritması bulunur.
Dogecoin (DOGE)
Son dönemlerin en çok tartışılan kripto para birimlerinden biri olan Dogecoin dünyanın en popüler kripto para birimlerinden biri olma unvanını hala kuruyor. Özellikle Elon Musk’ın atmış olduğu twitler sayesinde bu kripto para birimi beraberinde pek çok tartışmayı da getirdi.
İlk olarak 2013 yılının son aylarında oluşturulan bu kripto para birimi sonraki yılda 70 Milyon Dolar piyasa değerine ulaşmayı başarmıştır. Geliştiricisi olan Jackson Palmer’dır. Genel olarak kripto para biriminin amacı toplulukların teşvik etmeyi istediği içerikleri ve projeleri oluşturmakta olan kişileri ödüllendirmektir. O yüzden de daha çok küçük ödemeler için etkili bir kripto para birimi olarak öne çıkar.
Dogecoin özellikle Bitcoin’in Silkroad denilen bir karaborsada kullanımasının ardından itibarının bir süre boyunca düşmesinden oldukça yararlanmıştır. Kodu daha çok Litecoin’e dayanır ve buna bağlı olarak da Scrypt şifrelmesini kullanmaktadır. Madencilik için kullandığı algoritma ise Proof of Work’tür.
2021 yılında ise en çok konuşulan kripto para birimlerinden olmayı başarmıştır. Bunun sebebi ise Elon Musk’ın dolaylı yoldan Dogecoin’i desteklemek için attığı twitlerdi. Yaşanan daha pek çok olayın etkisiyle Dogecoin büyük bir yükseliş yaşamayı da başardı. Bu da pek çok kişinin ona ilgi göstermesini sağladı.
Dash (DASH)
İlk olarak 2014 yılının başlarında piyasaya sürülmüş olan Dash daha çok ödemeler için kullanılmakta olan bir kripto para birimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kripto para biriminin odaklandığı esas nokta ise büyük oranda mahremiyettir. Merkezi olmayan bir yapıya sahip olan kripto para birimi aynı zamanda açık kaynak kodludur.
Dash, ödemeler için kullanılan bir kripto para birimidir, adının kökeni Digital Cash, kısaltılmış DASH’dir. Ocak 2014’te piyasaya sürülen madeni para, merkezi odak noktası olarak mahremiyete sahiptir. Açık kaynak kodlu ve merkezi olmayan, üç ana özelliğe sahip:
Masternode, PrivateSend ve InstantSend özellikleri ile öne çıkmaktadır. Bir masternode olabilmek için 1000 DASH kadar depozitoya sahip olmanız gerekir. Bu dolandırıcılıkları önlemek adına alınan bir depozitodur. Bu da size ağ içinde bir oy hakkı vermektedir. PrivateSend ise işlemi gerçekleştirirken kişinin gizliliğini garanti etmekte olan bir özelliktir. Bunun için de pek çok kullanıcıdan gelmekte olan girdileri tek bir işlem ile birden fazla çıktıyla birleştiren bir karıştırma işlemini kullanmaktadır. Böylece işlemler direkt olarak takip edilemez hale gelir. InstantSend ise işlemlerin anlık biçimide doğrulanmasını sağlayan sisteme denir. Buna göre girdiler belirli işlemlerle gruplandırılmaktadır ve ana düğümler ağında fikirliğiyle doğrulanmaktadır. Çakışmakta olan bloklar ve işlemler ise reddedilmektedir. Eğer ki fikir birliği sağlanmazsa standar blok onayı ile doğrulama gerçekleştirilmektedir.
Ethereum Classic (ETC)
Bu kripto para birimi ilk olarak 2016 yılında Ethereum ağında meydana gelen sert çatalın ardından ortaya çıkmıştır. DAO sisteminde yaşanan bir hata ağ içinde yer laan 150 milyon Dolar toplayan ve o güne kadarkilerin en büyüğü olan kuruluşların kurallarını kodlamak için projelendirdi. Ancak akıllı sözleşmede yapılan bir kodlama hatası tek bir hacker tarafından 3,6 Milyon’dan fazla Ether’in çalınmasına sebep oldu.
Ethereum Vakfı ise orijiinal blok zinciri kodunu yeni bir kripto para biriminde tutmak isteyen bir grubun hoşuna gitmemesine sebep olan Ethereum Classic’in oluşturulması ile sonuçlanmış olan saldırıdan önceki ana dek bütün işlemleri geçersiz kılmayı tercih etmiştir.
Bunun üzerine bir grup vakıftan ayrı bir şekilde herhangi bir blok zincirinin işleminin silinmeyeceğini iddia etti. Böylece Ethereum Classic ortaya çıktı.
EOS (EOS)
Ethereum’un en büyük rakiplerinden biri olarak karşımıza çıkan EOS temelde merkezi olmayan bir uygulama geliştirme sistemidir. En büyük rakibiyle karşılaştırıldığında kullanımının daha basit ve kullanıcı dostu olduğunu da belirtmek gerekir. Böylece Dapps yani merkezi olmayan uygulamaları da oluşturmayı çok daha pratik bir hala getirmektedir.
Bunlar ile birlikte daha fazla ölçeklenebilirlik vermesinin yanı sıra ağ kullanıcılarının da nasıl ilişki kurması gerektiğine dair de bazı standartlara sahiptir. Ayrıca kendi kendini oluşturmuş olan ilk blok zinciri olma unvanını elinde bulundurmaktadır. Paralel bir yürütmeye sahiptir. Yani bir anlamda farklı blok zincirlerinde de işlemler yürütebilen ilk blok zinciridir.
Bilindiği üzere Ethereum’da ilk işlem onayı hızı 5 ile 40 saniye arasında değişmektedir. Ancak EOS bu ilk onay hızı 0,5 saniye sürmektedir. Bu açıdan en büyük rakibinin ötesinde olduğunu söylemek de mümkündür.
Akıllı sözleşmeler de içinde olmak üzere izinler otomatik olarak özelleştirebilir ve aynı zamanda programlayabilirsiniz. Bunlar ile birlikte ücretsiz ilk blok zinciridir. Bir tüketici herhangi bir projeyi ziyaret edeceği zaman ödeme yapma zorunluluğu yoktur.
Ayrıca programcıların blok zinciri programlada öncesinde tecrübeye ihtiyaç duymadığı genel bir programlama diline sahip olması da oldukça büyük bir avantajdır. Tarayıcıda çalıştırmak için C++ kodunu derlemekte olan WebAssembly ile çalışan ilk blok zinciri olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bu da oluşturma sürecini çok daha kolay ve seri bir hale getirmektedir.
Konsensüs algoritması ise Delegated Proof of Stake yani DpoS’tur. Piyasa sürülmesinde bu yana oldukça iyi bir şekilde değer kazanmıştır. ICO’su esnasında 0,80 Dolar karşılığında satılmış ve iki gün içinde de fiaytı 6 Dolar’ın üzerine çıkmayı başarmıştır.
EOS ilerleyen dönemlerde adından çok daha fazla söz ettirecek kripto para birimlerinden biri olabilir.
IOTA (IOTA)
Çalışabilmesi için ücret gerektirmeyen ve basit bir ağ olan Tang sistemi kullanmaktadır. Bu sayede birkaç elektronik cihaza kurulumuna izin vererek gelecek dönemlerde akıllı cihazların birbirleriyle kaynak işlemleri yapabileceği makineden makiye pazarının oluşmasını sağlamaktadır.
Gelecekte cihazların, platformların ya da makinelerin her birinin insanların yardımı olmadan birbirleriyle iletişim kurabilmesi veya işlem yapabilmesi için Nesnelerin İnterneti denilen IOT teknolojisini kullanmaktadır. Mesela buzdolabınız kahvaltılık ürünlerin miktarının düşük olduğunu fark ettiğinde sizin yerinize marketten ya da uygulamalaran sipariş verebilir. Ödemeyi de direkt olarak IOTA’da yapabilir. Bu örnekler günlük hayatımızın ya da iş hayatımızın pek çok noktası ile çoğaltılabilir.
Ağda meydana gelmekte olan her yeni işlem iki işlemi daha kontrol ederek problemsiz işlemler sağlamaktadır ve işlem ücreti de alınmamaktadır.
Litecoin (LTC)
Hiç şüphesiz Litecoin’in kripto para birimleri tarihinde oldukça önemli bir yeri vardır. Charlie Lee tarafından oluşturulan bu kripto para birimi piyasa değeri bakımından da en büyük kripto para birimleri arasında yer almaktadır. Genelde anlamda bakıldığında neredeyse Bitcoin ile aynı özelliklere sahiptir. Ancak bazı noktalarda Bitcoin’en oldukça farklıdır.
Litecoin’den yapılan işlemler Bitcoin’e ögre çok daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilir. Bitcoin’de bu blok başına 10 dakika iken Litecoin’de 2,5 dakikadır.
Ayrıcalık madencilik algoritması da Bitcoin’den farklıdıır. Bilindiği üzere Bitcoin SHA-256 madencilik algoritmasını kullanııyor. Ancak Litecoin Scrypt algoritmasını kullanır ve bu SHA-256’ya nazaran daha basit bir algoritmadır. Bununla birlikte bilindiği üzere Bitcoin’i sınırı 21 milyon jeton iken Litecoin’de 84 milyondur.
Kripto para birimlerini gümüşünün amacı ise daha düşük işlem maliyetleriyle daha basit bir şekilde ödeme yapılmasını sağlamaktır.
Steem (STEEM)
Genel olarak bakıldığında Steem için blockchain teknolojisini kullanmakta olan bir içerik platformu demek mümkündür. Bu platformlarda farklı gönderiler paylaşmanız mümkündür. Platform için bir benzetme yapmak gerekirse Reddit ile Facebook platformlarının karışımı gibidir.
Ancak Steemit’in diğer sosyal medya mecralarından en büyük farklı kullanıcılarına yapmış oldukları paylaşım, yorum ve etkileşimler için ödeme yapıyor olmasıdır. Bu da kişileri içerik ve değer üretmeye teşvik eden bir süreçtir.
Ağın en önemli özelliklerinden biir de blockchain teknolojisi kullanmasından ötürü her türlü sansürden muaf olmasıdır. O yüzden de ifade özgürlüğünün oldukça önemli ve değerli olduğu bir platformdur.
Günümüzde de Steemit sitesini ziyaret edebilir ve giriş yaparak sonrasında pek çok gönderiye bakabilirsiniz. Sadece kripto para birimleri değil aynı zamanda pek çok konuda bilgi sahibi olmak ve bunları paylaşmak için bu sosyal mecrayı kullanabilirsiniz.
Bunlar ile birlikte Steem’de her türden içerik bulunur. Mecrada kişiler içeriklere kalitesine göre değer vermektedir. Gönderi ne kadar ilgi çekiciyse ne kadar çok etkileşim olursa o kadar değerli olur. Bu da sizin için aynı oranda kazanç demektir.
Neo (NEO)
Çin’in Ethereum’u olarak da bilinen NEO blokckchain teknolojisine dayanan bir proje olarak 2014 yılında piyasaya sürülmüştür. Başlangıçta ismi AntShares olsa da bu isim 2017 yılında NEO olarak değiştirildi. Dijital kimlik doğrulama, dijital değerlerin transferi ve akıllı sözleşmeler konsuunda oldukça gelişmiş bir yapıya sahiptir. Platform ise kendi içinde NEO ve GAS dahil olmak üzere iki kripto para birimini desteklemektedir.
Platform üzerindeki akıllı sözleşmeleri doğrulamakta olan ve madenciliği yapılan GAS’tır. Toplanmakta olan bu GAS ise NEO sahiplerine ağa yapmış oldukları katılımlarına göre dağıtılmaktadır. GAS işlem ücretleri aracılığı ile toplanır. Ağ içinde işlemlerin doğrulanması ile birlikte konsensüs düğümüne dağıtılmaktadır.
NEO sahipleri ise işlemleri doğrulamakta olan, bloklar oluşturan ve aynı zamanda ağda oran oluşturma gibi kararları vermekteo lan konsensüs düğümlerini seçmek için oy kullanmaktadır. Genel olarak kullanılmakta olan programlama dilleri ise Java, Kotlin, C+, F+,VB.Net’tir.
Golem (GNT)
Genel olarak bakıldığından bu sistem kullanıcılara bilgisayarlarında kullanılmamakta olan bilgi işlem gücünü kiralamanın ve bundan kar sağlamanın yolunu sunar. Bilgisayar güçlerinin bir kısmı da ağda kullanılabilir hale getirmeleri için ödeme yapılmakta olan işbirlikçi bir topluluk tarafından desteklenmekte olan ve merkezi olmayan bir sistemdir.
Projedeki temel fikir her insanın bu potansiyeli kendi avantajlarına kullanabilekleri bir ağ oluşturmaktır. Ethereum blok zincirine dayanarak oluşturulan bu proje ödül ve ödeme sistemi bakımından da Ethereum ile aynı biçimde çalışmaktadır.
Golem’in oluşturmuş olduğu bu sistem nispeten yenidir. Merkezi olmayan işlemeye kolay bir şekilde erişim sağlamak için bütün toplumu güçlendirdiğinden dolayı da sayısız uygulamaya imkan tanımaktadır.